Sera Gazları İle İlgili Terimler

Sera gazı (GHG) : Dünya yüzeyinden, atmosferden ve bulutlardan yayılan kızılötesi radyasyon spektrumunda belirli dalga boylarında radyasyonu emen ve yayan atmosferin hem doğal hem de antropojenik gaz halindeki bileşeni

Sera Gazları

 Atmosferdeki sera etkisi oluşturan gazların

• % 60’lık kısmı su buharı ,
• %26’lık kısmı CO2,
• % 8’lik kısmı O3,
• % 6’lık kısım ile de CH4 ve N2O

Oluşturmaktadır. Dünya atmosferindeki ozonun yaklaşık %90’ı stratosferde bulunur. Su buharı Yaklaşık dokuz günlük bir atmosferde kalma süresine sahiptir. Su buharı ve ozon, doğal GHG’lerin yanı sıra antropojeniktir, ancak çoğu durumda, atmosferdeki varlıklarına atfedilebilen küresel ısınmanın insan kaynaklı bileşenini izole etmede karşılaşılan zorluklar nedeniyle, tanınan GHG’ler olarak dahil edilmemiştir.

Sera Gazı Kaynağı : Sera Gazını atmosfere salan süreç

Sabit veya Hareketli Makine, Ekipman Araç gereçlerde Yakıt yanması, Hammaddeleri kalsinasyonun sonucu CO2,CH4, N2O vb Sera Gazı emisyonun olduğu süreçlere denir.

Sera Gazlarının Genel Kaynakları

• CO2: Fosil yakıt yanması; ormansızlaşma, Çimento, Kireç, Cam, Seramik vb karbonatların üretim süreçleri
• CH4: Atık yönetimi, Fosil Yakıtların Yanması, Tarım faaliyetleri, enerji kullanımı
• N2O: Gübre üretimi ve kullanımı gibi tarım faaliyetleri, Fosil Yakıtların yanması, atık yönetimi
• HFC ve PFC Gazlar: Sanayi (Cevherden Alüminyum Üretimi) prosesleri, soğutma sektörü
• SF6 : Elektrik iletimi (Elektrik Trafolarının soğutulması )

Sera gazı Yutağı : Sera Gazını atmosferden uzaklaştıran süreç

Sera gazı rezervuarı : Sera Gazını biriktirme ve bunları depolama ve salma kapasitesine sahip atmosfer dışındaki bileşen

• Sera Gazının yakalanması, Depolaması İşlemi Yutak
• Fakat yakalan sera gazının depolandığı yer Rezervuar.
• Okyanuslar, topraklar ve ormanlar rezervuar görevi görebilecek bileşenlere örnektir.
• Sera gazı yakalama ve depolama, bir sera gazı rezervuarı ile sonuçlanan süreçlerden biridir.

Sera Gazı Emisyonu : Sera Gazlarının atmosfere salınması işlemi

Sera Gazı Emisyon Kategorileri : Sera Gazı Emisyonları tesislerin organizasyon ve raporlama sınırlarına göre aşağıdaki kategorilere ayrılır.

• Kategori 1 Doğrudan Sera Gazı Emisyonları
• Kategori 2 İthal Enerjiden Kaynaklı Dolaylı Sera Gazı Emisyonları
• Kategori 3 Ulaşımdan kaynaklanan Dolaylı sera gazı emisyonları
• Kategori 4 Kuruluş tarafından kullanılan ürünlerden kaynaklanan Dolaylı sera gazı emisyonları
• Kategori 5 Kuruluştaki ürünlerin kullanımıyla ilişkili Dolaylı sera gazı emisyonları
• Kategori 6 Diğer kaynaklardan Dolaylı sera gazı emisyonları

Sera Gazı Uzaklaştırma: Sera Gazını yutak işlemi ile atmosferden çekilmesi

 Sera Gazı Uzaklaştırma Projelerine Örnekler

• Ağaçlandırma, yeniden ağaçlandırma ve orman yönetimi
• Sulak alan, turbalık ve kıyı habitat restorasyonu
• Toprak karbon tutumu
• Biyokömür kullanımı
• Karbon yakalama ve depolama ile biyoenerji (BECCS)
• Biyokütleli bina yapımı
• Mineral karbonatlaşma
• Doğrudan hava yakalama ve karbon depolama (DACCS)
• Düşük karbonlu beton kullanma

vb sayılabilir.

Sera Gazı Emisyon Faktörü (GHG emisyon faktörü): Sera gazı faaliyet verilerini sera gazı emisyonu ile ilişkilendiren katsayı hesaplama faktörlerine denir.

Emisyon= Faaliyet Verisi * Emisyon Faktörleri (EF, NKD …vb)

• GHG’nin atmosfere salınması esas olarak faaliyete ve ürüne bağlıdır. Mevcut faaliyet birimi başına GHG emisyonlarını tahmin etmek için emisyon faktörü (EF) adı verilen bir faktör kullanmamız gerekir.
• Emisyon faktörü, faaliyet verilerinin GHG emisyonlarına dönüştürülmesine izin veren bir katsayıdır. Belirli bir kaynağın faaliyet birimlerine veya süreç/süreçlere göre ortalama emisyon oranıdır diyebiliriz.
• Net Kalorifik Değerlerde (NKD) Emisyon Faktörünün bir parçasıdır.
• Net Kalorifik Değer Yakıtların tüketim miktarına göre açığa çıkardıkları Enerji miktarı olarak tanımlanabilir.

Örneğin: 1 TJ doğal gaz kaç kg GHG salınır?

• 56.100 kgCO2/TJ
• kg CH4/TJ
• 0,1  kg N2O/TJ

Kaynak IPCC 2006 V2 Energy – Ch. 2 Stationary Combustion Table 2.3

Burada Doğalgazın NKD değerini de bilmek gerekir. Örneğin: 1 TJ doğal gaz için kaç Gigagram Doğalgaz Harcanması gerekir?

• 48 TJ/Gg

Kaynak IPCC 2006 V2 Energy – Ch. 1 Introduction Table 1.2

Örneğin:

1 KWh Elektrik Tüketimi  sonucunda kaç kg GHG salınır?

0,45 kg CO2/kwh

0,00000546 kg CH4/kwh

8,85167E-06 kg N2O/kwh

Sera gazı uzaklaştırma faktörü (GHG uzaklaştırma faktörü) : Sera gazı faaliyet verilerini sera gazı uzaklaştırma ile ilişkilendiren katsayı

Emisyon Faktörleri gibi Sera Gazı Azaltım Projelerinde kullanılan Uzaklaştırılan Emisyonları hesaplamak için kullanılan Hesaplama faktörleridir.

Ör:

• Ağaç Çeşidine ve Yaşına göre CO2 absorbe etme miktarı, Ağaç Sayısı, orman alanı
• CO2 depolama da Depolama tesisinin kapasitesi 

Küresel Isınma Potansiyeli GWP : Belirli bir zaman aralığında, belirli bir sera gazının eş değer karbon dioksit cinsinden kütleye dayalı ışıma kuvvet etkisini tanımlama faktörü.

Sera Gazları ve Küresel Isınma Potansiyelleri

Karbondioksit eşdeğeri (CO2eşd) : Bir sera gazının ışıma kuvvetinin karbon dioksit ile karşılaştırılmasında kullanılan birim.

Karbon dioksit (CO2eşd) eş değeri, verilen sera gazının kütlesi ve onun küresel ısınmaya etki potansiyelinin çarpımıyla elde edilir.

Bütün Sera Gazları hesaplandıktan sonra (CO2eşd) çevrimi yapılmalıdır.

• 1 Kg N2O Emisyonu 298 Kg CO2eşd Sera Gazı Emisyonuna eşittir.
• 1 Kg CH4 Emisyonu 21 Kg CO2eşd Sera Gazı Emisyonuna eşittir.
• 1 Kg SF6 Emisyonu 23900 Kg CO2eşd Sera Gazı Emisyonuna eşittir.

Sera Gazı Envanter Süreciyle İlgili Terimler

 Sera gazı Faaliyet verileri (GHG aktivite verileri) : GHG emisyonu veya GHG uzaklaştırma  ile sonuçlanan kantitatif faaliyet ölçümü

ÖRNEK

• Tüketilen Enerji miktarı,
• Yakılan yakıt miktarı
• Satınalıanan elektrik miktarı,
• Üretilen ürün veya Tüketilen Hammadde miktarı,
• Yıllık Seyahat edilen Uçuş mesafesi,
• Etkilenen arazi alanı
• Emisyon= Faaliyet Verisi * Emisyon Faktörleri (EF, NKD …vb)

Sera gazı beyanı (GHG beyanı) : Doğrulama veya onaylama konusunu sağlayan olgusal ve objektif beyan

Sera gazı beyanı belirli bir zamanda sunulabilir veya belirli bir süreyi kapsayabilir.

Örnek 2020 Sera Gazı Emisyon Miktarı TCO2eşd miktarı

Sorumlu taraf tarafından sağlanan GHG beyanı açıkça tanımlanabilir olmalı, bir doğrulayıcı veya onaylayıcı tarafından uygun kriterlere göre tutarlı değerlendirme veya ölçüm yapabilmelidir.

Ör: Sabit Yanma Kaynaklı Emisyon miktarı, Doğalgaz Emisyon Miktarı vb

Sera gazı beyanı bir Sera Gazı Emisyon Raporu veya Sera Gazı projesi planında sunulabilir.

Sera gazı envanteri (GHG envanteri) : Sera gazı kaynakları ve sera gazı yutaklarının listesi ve bunların ölçülen sera gazı emisyonları ve sera gazı azaltımları

Sera Gazı Envanteri bir tesisin bütün Sera Gazı Yönetim Sistemi Kaynakları (Yakıtlar, Hammaddeler, Emisyon Kaynakları, Noktaları), prosedürlerini,  sera gazı Emisyonlarını hesaplama metodolojilerini tanımlayan dokümantasyon sistemidir.

Sera gazı projesi (GHG projesi) : Sera gazı temelinin koşullarını değiştiren ve sera gazı emisyonunda azalma veya sera gazı uzaklaştırma artışlarına neden olan faaliyet veya faaliyetler

ISO 14064-2, sera gazı ana hatlarının nasıl belirlenip kullanılacağına ilişkin bilgi sağlar.

Sera gazı raporu (GHG raporu) : Bir kuruluşun GHG Envanteri veya projesinin GHG ile ilgili bilgilerini hedef kullanıcılarına  iletmeyi amaçlayan bağımsız belge veya Rapor

Bir sera gazı raporu bir sera gazı beyanı  içerebilir.

Ör:  2020 Yılı Sera Gazı Emisyon Raporu

Her Yılın Sera Gazı Emisyon Raporundaki sera gazı beyanı birbirinden farklı olur çünkü faaliyet verileri, gerekli ise hesaplama faktörleri veya sera gazı kaynaklarında değişiklik olur.

Temel yıl : Sera gazı emisyonlarını veya sera gazı azaltımlarını veya zaman içinde GHG ile ilgili diğer bilgileri karşılaştırmak amacıyla belirlenen belirli, geçmiş dönem

Genellikle Temel Yıl olarak tesisler Karbon ayak izi hesaplamalarını yaptıkları İzleme Yılını seçerler.

Daha sonraki yıllardaki Emisyonlarını Temel Yıl ile Karşılaştırılması gerekir.

Sera gazı azaltma girişimi (GHG azaltma girişimi) : Doğrudan veya dolaylı sera gazı emisyonlarını azaltmak veya önlemek veya doğrudan geliştirmek için bir kuruluş tarafından ayrı veya sürekli olarak uygulanan bir Sera Gazı projesi  olarak organize edilmemiş spesifik faaliyet veya girişim veya dolaylı sera gazı giderimi

ÖRNEK Sera gazı azaltma girişimleri aşağıdakileri içerebilir:

• Enerji talebi ve kullanım yönetimi;
• Enerji verimliliği;
• Teknoloji veya süreç iyileştirmeleri;
• Sera gazı yakalama ve tipik olarak bir sera gazı rezervuarında depolama;
• Ulaşım ve seyahat taleplerinin yönetimi;
• Yakıt değiştirme veya ikame;
• Ağaçlandırma;
• Atıkların en aza indirilmesi;
• Atıkların depolanmasını veya yakılmasını önlemek için kullanılan alternatif yakıtlar ve hammaddeler

Biyojenik malzeme ilişkin terimler

Biyokütle : Jeolojik oluşumlara gömülü malzemeler ve fosilleşmiş malzemeye dönüştürülmüş malzeme hariç biyolojik kökenli malzeme

Biyokütle, organik materyali (hem canlı hem de ölü) içerir, örn. ağaçlar, mahsuller, otlar, ağaç çöpleri, algler, hayvanlar, gübre ve biyolojik kökenli atıklar.

 Biyojenik karbon: Biyokütleden elde edilen karbon

Biyojenik CO2: Biyojenik karbonun oksidasyonu ile elde edilen CO2

Antropojenik biyojenik sera gazı emisyonu: İnsan faaliyetleri sonucunda biyojenik materyalden sera gazı emisyonu

Antropojenik olmayan biyojenik sera gazı emisyonu: Doğal afetlerden (örn. Orman yangını veya böcek istilası) veya doğal evrimden (örn. Büyüme, ayrışma) kaynaklanan biyojenik materyalden sera gazı emisyonu

Kuruluşlar, ilgili taraflar ve doğrulamaya ilişkin Tanımlar

Tesis : Tek bir coğrafi sınır, organizasyon birimi veya üretim süreci içinde tanımlanabilen tek kurulum, kurulumlar veya üretim süreçleri (sabit veya mobil)

Organizasyon (Kuruluş) : Hedeflerine ulaşmak için sorumlulukları, yetkileri ve ilişkileri olan kendi işlevleri olan kişi veya insan grubu

Organizasyon kavramı, bunlarla sınırlı olmamak üzere, bağımsız tüccar, şirket, şirket, firma, girişim, yetkili, ortaklık, dernek, hayır kurumu veya kurumu veya tüzel kişiliğe sahip olsun veya olmasın, bunların bir kısmını veya kombinasyonunu içerir, genel veya özel.

Örnek

• ABC Holding (Organizasyon)
• ABC Holdinge Bağlı Ankara Kireç Üretim Fabrikası (Tesis)

 Sorumlu Taraf : Sorumlu taraf, ya bireyler veya bir kuruluşun veya projenin temsilcisi olabileceği gibi, onaylayıcı veya doğrulayıcı ile işbirliği içinde olan bir taraf da olabilir. Onaylayıcı veya doğrulayıcı müşteri veya sera gazı program yöneticisi gibi başka taraflar ile iş birliği yapabilir.

 Örnek:

• Çevre Şehircilik Bakanlığı
• CDP
• Tedarikçilerinin Sera Gazı Beyanlarını Doğrulatmak İsteyen ABC Holding

Hedeflenen Kullanıcı : Sera gazı ile ilgili bilgileri raporlayanlar tarafından karar vermek için bu bilgilere güvenen kişi veya kuruluş

Hedeflenen kullanıcı, müşteri, sorumlu taraf, kuruluşun kendisi, GHG programı yöneticileri, düzenleyiciler, finans topluluğu veya diğer etkilenen taraflar olabilir. yerel topluluklar, devlet daireleri, genel kamu veya sivil toplum kuruluşları gibi.

 Organizasyonel (Kuruluş) Sınırı: Bir kuruluşun operasyonel veya mali kontrol uyguladığı veya bir hisse senedine sahip olduğu faaliyetlerin veya tesislerin gruplanması

Raporlama Sınırı: Organizasyonel sınır dahilinde bildirilen sera gazı emisyonlarının kategorilendirilmesi ve ayrıca organizasyonun faaliyetlerinin bir sonucu olan önemli dolaylı emisyonlar ve faaliyetler

Raporlamada Sera Gazı Emisyon Kategorileri ve Alt Kategorileri dahil belirtilmelidir.

• Kategori 1 Doğrudan Sera Gazı Emisyonları
• Kategori 2 İthal Enerjiden Kaynaklı Dolaylı Sera Gazı Emisyonları
• Kategori 3 Ulaşımdan kaynaklanan Dolaylı sera gazı emisyonları
• Kategori 4 Kuruluş tarafından kullanılan ürünlerden kaynaklanan Dolaylı sera gazı emisyonları
• Kategori 5 Kuruluştaki ürünlerin kullanımıyla ilişkili Dolaylı sera gazı emisyonları
• Kategori 6 Diğer kaynaklardan Dolaylı sera gazı emisyonları

Doğrulama: İfadenin somut olarak doğru olup olmadığını ve kriterlere uygun olup olmadığını belirlemek için bir tarihsel veri ve bilgi beyanını değerlendirme süreci

Onaylama: Gelecekteki faaliyetlerin sonucu hakkında bir beyanı destekleyen varsayımların, sınırlamaların ve yöntemlerin makul olup olmadığını değerlendirme süreci

Örnek:

• ISO 14064-1 Standardına göre Sera Gazı Beyanı Doğrulanır.
• ISO 14064-2 Standardına göre bir Sera Gazı Azaltım Projesi Onaylanır.

 Güvence seviyesi : GHG beyanına güven derecesi

Güven seviyesi, maddi hataları, ihmaller veya yanlış anlaşılmalar olup olmadığını belirlemek amacıyla onaylayıcı veya doğrulayıcının tasarımladığı onaylama veya doğrulama planının ayrıntılarını belirlemek için kullanılır.

Farklı onaylama veya doğrulama ifadeleri olarak sonuçlanan iki güven seviyesi

• Makul Güven Seviyesi (Yüksek Derece Doğrulama gerektirir % 98 Güven Aralığı gibi)
• Sınırlı Güven Seviyesi  ( Daha Orta Derecede Doğrulama gerektirir)

vardır.